Η δημοκρατία μας δεν συρρικνώνεται στη συγκυρία

Τη συγκροτούν, την οριοθετούν και την καθοδηγούν οι βασικές αρχές και αξίες του συνταγματικών μας κειμένων, αυτές που προσέδωσαν πνοή και σθένος στην Πολιτεία μας και συνέχουν τον λαό μας

Προσφώνηση της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, κατά το επίσημο δείπνο για την επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, Distinguished guests,

Σας καλωσορίζω στο Προεδρικό Μέγαρο. Είναι εξαιρετική τιμή για τη χώρα μας η παρουσία σας στους εορτασμούς για την επέτειο των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Eπανάστασης.

Οι λαοί μας διατηρούν μακρά φιλία και δεσμούς ισχυρούς από τη γέννηση του σύγχρονου ελληνικού Κράτους.

Η συμβολή των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, της Γαλλίας, της Αγγλίας και της Ρωσίας, στον αγώνα υπήρξε σπουδαία.

Το φιλελληνικό κίνημα παρείχε συνεχή υποστήριξη, υλική και ηθική. Μεγάλες μορφές του πνεύματος και των τεχνών ύμνησαν την εξέγερση των Ελλήνων και επηρέασαν ριζικά την κοινή γνώμη στην Ευρώπη και την Αμερική.

Διαμορφώθηκε μια φιλελληνική συνείδηση που διέκρινε στην απελευθέρωση της χώρας μας ένα μείζον γεωπολιτικό και πολιτειακό γεγονός.

Στη Γαλλία, ο φιλελληνισμός είχε βαθιές ρίζες. Στη συλλογή των «Ανατολικών» ποιημάτων του, ο Βίκτωρ Ουγκώ αφηγείται, μέσω των ηρωικών μορφών της επανάστασης (του Κανάρη, του Μπότσαρη και του επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ), τις τελευταίες στιγμές του Μεσολογγίου. Ο κορυφαίος ρομαντικός ζωγράφος Ντελακρουά απέδωσε μοναδικά το τραγικό γεγονός της Σφαγής της Χίου. Στη Βρετανία, είναι γνωστό το ενδιαφέρον και η ανάμιξη του νομομαθούς Τζέρεμι Μπένθαμ στην Ελληνική Επανάσταση, όπως και η πλούσια δράση των φιλελλήνων του Λονδίνου. Αξεπέραστη, όμως, παραμένει στη μνήμη μας η θυσία του εμβληματικού Βρετανού ποιητή και φιλέλληνα, Λόρδου Βύρωνα, στο Μεσολόγγι. Γράφει γι’ αυτήν ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός: «Λευθεριά για λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί / τώρα σίμωσε και κλάψε εις του Μπάϊρον το κορμί (…) Άκου Μπάιρον, πόσον θρήνον κάνει ενώ σε χαιρετά η Πατρίδα των Ελλήνων, κλαίγε, κλαίγε, Ελευθεριά». Η Επανάσταση βρήκε επίσης απήχηση στη Ρωσία, με πολλά δημοσιεύματα στα περιοδικά της εποχής. Στις παραδουνάβιες περιοχές συμμετείχαν στην εξέγερση υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και ρώσοι αξιωματικοί. Κορυφαίοι Ρώσοι ποιητές αφιέρωσαν ποιήματα στον αγώνα των Ελλήνων. «Εξεγέρσου, ω Ελλάδα, ξεσηκώσου», έγραφε ο Αλεξάντρ Πούσκιν. Έλληνες με στενές σχέσεις με τη ρωσική άρχουσα τάξη, όπως ο Υψηλάντης και ο Καποδίστριας, ανέλαβαν ηγετικό ρόλο στον αγώνα. Οι μεγάλες δυνάμεις επέδρασαν καταλυτικά στο διπλωματικό και το στρατιωτικό πεδίο. Η παρέμβασή τους στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου υπήρξε καθοριστική για την τελική επικράτηση των Ελλήνων.

Οι Έλληνες πολέμησαν με αυταπάρνηση και αυτοθυσία. Όλες οι κοινωνικές τάξεις, λαϊκοί και κληρικοί, ενώθηκαν μπροστά στον πάνδημο σκοπό για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Στο πλευρό των Ελλήνων ήταν και Κύπριοι της Διασποράς που μετείχαν στη Φιλική Εταιρεία και ενίσχυσαν οικονομικά την Επανάσταση, ενώ πολλοί ήταν οι γενναίοι Κύπριοι αγωνιστές, με πιο γνωστή την ηρωική «Φάλαγγα των Κυπρίων», που έδωσαν το αίμα τους στις μάχες του 21. Στο «Σάλπισμα Πολεμιστήριον» του Αδαμάντιου Κοραή προτάσσεται χαλκογραφία που παριστάνει την Ελλάδα ημίγυμνη, ανάμεσα στα ερειπωμένα μνημεία της αρχαιότητας, με σχισμένα ενδύματα, πληγωμένη και ματωμένη, ενώ δίπλα της, σαρικοφόρος Τούρκος κραδαίνει το σπαθί του.

Δεν αγωνίστηκαν, όμως, οι πρόγονοί μας μόνο για την ανεξαρτησία τους, αλλά και για την πολιτική τους ελευθερία. Υπό την επιρροή ιδίως της αμερικανικής και της γαλλικής επανάστασης, έθεσαν τις βάσεις για ένα Κράτος δημοκρατικό και φιλελεύθερο. Σε μικρό χρονικό διάστημα από την κήρυξη της Επανάστασης κατοχύρωσαν, στα Συντάγματα του Αγώνα, τη δημοκρατική αρχή και την αντιπροσώπευση, τα δικαιώματα και τη διάκριση των λειτουργιών. Στον ελληνικό συνταγματισμό εντοπίζουμε το ισχυρό αποτύπωμα του διαφωτισμού και τη δημιουργική ορμή που ενέπνευσαν στους Έλληνες τα ιδανικά της ελευθερίας και της ισότητας. Η Ελληνική Επανάσταση λειτούργησε ως χωνευτήρι της νεωτερικότητας και της παράδοσης. Οι τοπικές κοινότητες συγκροτήθηκαν σε ένα συλλογικό πολιτικό σώμα. Η βούληση του έθνους κατέστη ενιαία και αδιαίρετη, φορέας της εξουσίας και της ενότητας του λαού μας. Ωστόσο, η κληρονομιά του 1821 δεν είναι μόνον ελληνική. Αντιθέτως φέρει την οικουμενικότητα και την καθολικότητα των ιδεών και των αξιών της εποχής της.

Σε αυτό το κεκτημένο επιστρέφουμε, με αφορμή την επέτειο των 200 ετών. Στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα, με πρώτη την πανδημία, η οποία δοκιμάζει την υγεία και την ελευθερία μας, αλλά και σε άλλα κρίσιμα ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή και ο διάλογος των πολιτισμών, η αναγωγή μας στις καταβολές του διαφωτισμού και του συνταγματισμού δεν συνιστά μια θεωρητική άσκηση. Η προσήλωσή μας στη διαφύλαξη όλων εκείνων των εγγυήσεων και των θεσμικών αντιβάρων απέναντι στην κατάχρηση εξουσίας, δημόσιας και ιδιωτικής, θωρακίζει τη δημοκρατία μας. Είναι αλήθεια ότι ο πολιτικός και ιστορικός χρόνος τρέχει πια με ρυθμούς που δυσχεραίνουν την κατανόηση και τη διαχείριση των γεγονότων. Με αφορμή τις αλλεπάλληλες κρίσεις των τελευταίων ετών, πολλοί αμφισβητούν το Κράτος Δικαίου. Μιλούν για κόπωση και κρίση της δημοκρατίας. Στη δημόσια σφαίρα οι εντάσεις είναι πυκνές. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πολιτική κινητοποιεί το πάθος και το συναίσθημά μας, διεγείρει το θυμικό μας. Όμως δεν πρέπει να ταυτίζεται με αυτό. Η πολιτική συνομιλεί με τις προτεραιότητες και τις περιστάσεις, υπηρετεί τις κοινωνικές ανάγκες και το δημόσιο συμφέρον. Η δημοκρατία μας δεν συρρικνώνεται στη συγκυρία. Τη συγκροτούν, την οριοθετούν και την καθοδηγούν οι βασικές αρχές και αξίες του συνταγματικών μας κειμένων, αυτές που προσέδωσαν πνοή και σθένος στην Πολιτεία μας και συνέχουν τον λαό μας.

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, Distinguished guests,

Στις κοινές μας αυτές παραδοχές, ιστορικές και αξιακές, πολιτικές και πολιτισμικές, έχουν στερεωθεί και ακμάσει, τους τελευταίους δύο αιώνες, οι σχέσεις μεταξύ των εθνών μας. Σε αυτές έχουμε σήμερα την ιδιαίτερη χαρά να αποδίδουμε από κοινού την πιο υψηλή τιμή.

Σας ευχαριστώ.